Schaliegasrapport is onwetenschappelijk
door: Jan Rotmans (hoogleraar transitiemanagement Erasmus Universiteit Rotterdam)
in Trouw 29/08/13, 10:30
gepost op Stiene Deboer / 30 augustus 2013
# Verkorte versie van artikel in TROUW
Ingenieursbureaus Witteveen & Bos, Aracadis en Fugro hebben een overzicht gemaakt van de (vooral internationale) wetenschappelijke literatuur over schaliegas. Hun rapport is een vertaalslag naar de Nederlandse situatie en een interpretatie van de risico’s. Op alle drie aspecten van het rapport valt wetenschappelijk gezien het nodige af te dingen.
Om te beginnen: de gebruikte literatuur is onvolledig en zeer selectief. Belangrijke Europese en Amerikaanse studies naar schadelijke milieu- effecten van schaliegas worden niet genoemd. Wel wordt bovenmatig vaak verwezen naar literatuur uit de gas- en olie-industrie zelf, zoals onderzoek van Shell, NAM, Cuadrilla. Ruim driekwart van de bronnen is pro-schaliegas. Dit vormt samen beslist geen adequate afspiegeling van de beschikbare literatuur.
Ook de vertaalslag naar de Nederlandse situatie is zeer gebrekkig. Als er schadelijke effecten zijn aangetoond in het buitenland, wordt steevast aangegeven dat dit niet voor Nederland hoeft te gelden. Illustratief is het voorbeeld van het vrijkomen van radioactief materiaal dat in Duitsland en de VS bij de winning van schaliegas terugstroomde via afvalwater. Het rapport noemt dit niet representatief voor Nederland. Merkwaardig is echter, dat als er geen internationale bronnen bekend zijn over mogelijke schadelijke effecten, wel wordt aangenomen dat dit voor Nederland in elk geval geen probleem vormt. ( )
Risico’s gebagatelliseerd
( ) De achilleshiel van het rapport is de interpretatie van de onzekerheden en risico’s van schaliegaswinning. Opvallend is dat het begrip ‘onzekerheid’ vrijwel geen aandacht krijgt. Het komt slechts 1 keer voor in het rapport. Dit is methodologisch niet te verdedigen, omdat het hele schaliegasdebat draait om een inschatting van onzekerheden, in data, bronnen, effecten.
Wat betreft de risico-inschattingen: dat is het zwakste deel van de studie. Wie accuraat leest, ziet een duidelijk patroon. De risico’s worden stelselmatig gebagatelliseerd. Enerzijds door adjectieven te gebruiken als ‘onwaarschijnlijk, miniem, minimaal, nihil, zeer klein’. Waar in de achtergrondbijlagen aanzienlijk meer nuances worden aangebracht, verdwijnen die consequent in het hoofdrapport. ( )
Het mooiste voorbeeld van hoe onwetenschappelijk met risico’s wordt omgegaan, is de inschatting van risico’s van grondwatervervuiling. Dit risico is significant hoger dan bij conventionele aardgaswinning (door het ‘fracken’ en door het grote aantal benodigde putten). Essentieel is welke chemicaliën worden gebruikt bij het ‘fracken’. Dit kunnen bij elke proefboring en elke locatie weer andere toxische, corrosieve, kankerverwekkende en radio-actieve stoffen zijn, zoals benzeen, kwik, arseen en radon. Die kunnen in het grond- en oppervlaktewater terechtkomen.
Menselijke fouten
In het rapport wordt hier nogal mistig over gedaan, met versluierend taalgebruik: zo spreekt men consequent van ‘hulpstoffen’ in plaats van schadelijke chemicaliën. De risico’s op grondwatervervuiling zelf worden niet expliciet geclassificeerd, laat staan gekwantificeerd. ( )
Voor de twee oorzaken die het rapport noemt van mogelijke grondwatervervuiling, reikt men direct de oplossing aan. Menselijke fouten kunnen worden beperkt door goede training en adequaat toezicht, technische fouten kunnen geminimaliseerd door goede monitoring.
En nu komt het: door het minimaliseren van menselijke en technische fouten worden de risico’s op grondwaterverontreiniging ‘beheersbaar’. Op deze wijze, door menselijk en technisch feilen weg te rationaliseren, is elk risico van welke activiteit dan ook, beheersbaar.
De wetenschappelijke grondslag ontbreekt hier echter volledig. Daarmee wordt de bodem weggeslagen onder de hoofdconclusie van het rapport dat de ‘risico’s van schaliegaswinning beheersbaar zijn’.
REACTIES
jerry mager (29/08/13)
Beheersbare risico’s, minimaal beheersbare risico’s wegen niet op tegen de maximaal beheersbare en dan hebben we de optimaal en marginaal beheersbare nog niet meegeteld. ‘Menselijke fouten kunnen worden beperkt door goede training en adequaat toezicht, technische fouten kunnen geminimaliseerd door goede monitoring’. En de fouten in de schepping des Heren, hoe pakt u die aan? God op bijscholingscursus. Ontzagwekkend, wat een slimme spitsvondelingen. Vast bijbeunende spin doctors uit het Haagse.
jerry mager 1/3 (30/08/13)
VVD’er Kamp en zijn politieke merk spelen het spelletje in ieder geval slimmer dan de PvdA. Eerst poneer je miljardenbezuinigingen waarvan de noodzaak zeer kwestieus is, dan laat je de PvdA de pensioenen van onze ‘grijze schaduwen'[HCSS-rapport] inpikken, de grenzen willen sluiten tegen oost-europeanen, plus je zet schaliegas in om de kwestieuze bezuinigingen eventueel te verzachten. Bij de PvdA verlaten de bonafide ratten het schip al bij Bosjes en kroonprins Asscher wordt meteen afgebladderd
jerry mager 2/3 (30/08/13)
De brief van Kamp aan de Tweede Kamer, d.d. 26 augustus 2013 / DGETM-EM / 13125938, moet u lezen. Hij begint met het onder een noemer brengen van aardgas en schaliegas. De rest is ook slim geformuleerd: “De … gasvoorraad, zoals die we nu kennen, is eindig. We verwachten echter dat het Nederlandse gasverbruik tot ver na 2020 op het huidige niveau van ca. 45 miljard m3 per jaar zal blijven liggen.” Verbruik wordt wel, voorraad niet gedateerd, enz. De brief wemelt van zulke kan-fri-kan-do passages.
jerry mager 3/3 (30/08/13)
Bij het downloaden van het betreffende rapport van de site van EZ stuitte ik op het pikante gegeven – ik heb de politieke koehandel al lang niet meer gevolgd – dat PvdA’er Sharon Dijksma staatssecretaris EZ is. Ik schat in dat Henk Kamp aan haar geen kind zal hebben, dus wordt het boeiend om te volgen of en hoe de VVD de PvdA ook hier een maximale loer draait. Op deze wijze is toch nog iets leuks uit de naargeestigheid te peuren. Benieuwd hoe de PvdA ooit zal ontwaken, indien zulks al gebeurt.
Fat lady, can't sing 